كوه‌گرفتگي يا بيماري ارتفاع موضوعي است مورد توجه كليه كساني كه پاي به كوه مي‌گذارند و به طور جدي به آن نگاه مي‌كنند.
کوهنوردان بارها در مورد آن به تفكر پرداخته و گاه از آن وحشت داشته اند، در حالي كه چنانچه با آن آشنايي كامل داشته باشيم به خوبي قابل پيش‌بيني و پيشگيري است. در اين نوشته سعي بر آن دارم تا با زبانی ساده و قابل استفاده براي کوهنوردان، طبیعت گردان و گردشگرانی که به ارتفاعات قدم میگذارند صحبت كنم.
قبل از هرچيز لازم است تعريف ارتفاع بلند را بدانيم:
– از (5000 تا 11500 پا) 1500-3000 متر را ارتفاع بلند
– از (11500 تا 18000 پا) 3000-5500 متر را ارتفاع خيلي بلند
– از (18000 پا) 5500 متر به بالا را ارتفاع نهايي مي‌ناميم.
اصل اساسي صعود به اين ارتفاعات هم هوايي مي‌باشد. چنانچه هم هوايي به خوبي انجام شود مشكلي در صعود نخواهيم داشت.
‼️ گرچه ممكن است كوه‌‌زدگي در ارتفاعات حتي 2500 متري و يا كمتر اتفاق بيفتد ولي معمولاً اين مشكل در ارتفاعاتي بالاتر از 3000 متر مشاهده مي‌شود.
اين پديده يعني هم هوايي عبارت است از:
تطابق بدن با كمبود اكسيژن كه در ارتفاعات با آن روبه‌رو هستيم. اين تطابق طي روندي كند و طولاني و با مكانسيم‌هاي زير انجام مي‌شود:
1- ازدياد دم و بازدم (نفس نفس زدن)
2- ازدياد ادرار
3- ازدياد گلبول قرمز به دليل تسريع در ساخت آنها ( و غليظ شدن خون به دليل ازدياد ادرار)
بیشتر بخوانید : تکنیک تنفس در کوهنوردی
وقتي به ارتفاعات صعود مي‌كنيم و يا با هواپيما به بالا مي‌رويم فشار هوا كم و در حقيقت هوا رقيق‌تر مي‌شود. گرچه در هر هوايي و در هر ارتفاعي ميزان درصد اكسيژن (21%) تغييري نمي‌كند ، اما تعداد مولكول‌هاي اكسيژن در هواي رقيق كمتر مي‌شود و در نتيجه بدن براي رفع نياز خود به اكسيژن به تلاش بيشتري مي‌پردازد.
گفتيم كه اولين مكانسيم هم هوايي ازدياد ميزان تنفس است. اين كار خود به افزايش سوخت و ساز و در نتيجه توليد بيشتر ميزان گاز كربنيك منجر مي‌شود.
لازم به ذكر است كه در مغز دو مركز براي كنترل تنفس وجود دارد؛ يكي با كمبود اكسيژن و ديگري با ازدياد گاز كربنيك فعال مي‌شود.
البته ازدياد گاز كربنيك اثري بسيار قوي‌تر از كمبود اكسيژن بر مغز مي‌گذارد. همچنين دوگانگي مراكز تنفس در مغز و تعارضي كه در شرايط خاصي بين اين دو مركز به وجود مي‌آيد باعث پديده قطع و وصل تنفس در شب و در ارتفاعات بالا مي‌شود كه يكي از مشكلات كوهنوردان را در ارتفاعات تشكيل مي‌دهد.
از آنجايي كه زمان قطع تنفس هنگام خواب حتي به 15-10 ثانيه نيز مي‌رسد عدم اطلاع از اين پديده ممكن است باعث وحشت كوهنوردان در هنگام شب گردد.
زماني كه با نفس كشيدن خود و يا يكي از دوستان كه در خواب است مواجه شويم اين پديده يك امر طبيعي در هنگام شب در ارتفاعات است عارضه‌اي كه در صورت شديد بودن بايد مورد درمان دارويي قرار گيرد. اين پديده به همراه علايم ديگر از عوارض عدم هم هوايي است كه با هم بيماري حاد كوهستان خوانده مي‌شود.
بيماري حاد كوهستان
چنانچه بدون هم هوايي به ارتفاعات بالا صعود نماييم واكنش بدن به كمبود اكسيژن با علايم زير خودنمايي مي‌كند:
– بي‌اشتهايي، تهوع و استفراغ
– خستگي و ضعف
– گيجي و منگي و سردرد
– بي‌خوابي (قطع و وصل تنفسي)
– عدم تشخيص صحيح (قاطي كردن)
– خواب‌هاي آشفته
چه كساني به اين بيماري دچار مي‌شوند؟
واقعيت اين نيست كه هركس كه به ارتفاعات بالا صعود نمايد در معرض ابتلا به اين بيماري قرار مي‌گيرد. عامل اصلي ابتلا يا عدم ابتلا سرعت صعود است؛
هرچقدر سريع‌تر صعود نماييم امكان بروز بيماري بيشتر مي‌شود. هيچ روشي وجود ندراد كه از قبل بتواند در مورد ابتلا يا عدم ابتلا به اين مشكل اظهارنظر نمايد. ممكن است كساني كه حتي در ارتفاعات پايين يعني حدود2500 متر به اين بيماري دچار شوند. كساني كه قبلاً ارتفاعات بسيار بالاتر را بدون مشكل تجربه كرده‌اند.
بیشتر بخوانید : هم هوایی اشتباه در کوهنوردان + تمرین
بنابراين به قانون طلايي شماره صفر مي‌رسيم كه مي‌گويد:
هيچ اشكالي ندارد كه به اين بيماري دچار شويم ؛ مشكل زماني است كه جان ما در اثر اين بيماري به مخاطره افتد.
توجه داشته باشيم كه ابتلا به اين بيماري هيچ ارتباطي به سن، جنس، آمادگي بدني، صعودهاي موفق قبلي ندارد. همين‌طور اقرار به ابتلا به اين بيماري به هيچ وجه از شايستگي‌هاي كسي نمي‌كاهد. بنابراين نبايد به هيچ‌وجه علايم را مخفي و قبل از هم هوا شدن به صعود ادامه داد.
منبع : کانال کوهنوردی فراتر از ابرها
هیچ دیدگاهی نوشته نشده است.