خفگی ناشی از نشت گاز شهری
مونوکسید کربن گازی است بی رنگ و بی بو که عمدتا از سوخت ناکامل مواد گاز شهری، گازوئیل و چوب ناشی می شود. واژه گاز گرفتگی واژه ای است که عموما به مسمومیت با گاز شهری ناشی از بد سوختن گاز و تولید گاز مونوکسید کربن، اطلاق می شود، اما باید توجه داشت که نشت گاز شهری می تواند نوعی از مسمومیت را ایجاد کند که ارتباطی با بد سوختن و تولید مونوکسید کربن ندارد.
در این نوع از مسمومیت، به دلیل کمبود اکسیژن فرد دچار علائم کمبود اکسیژن و نوعی از خفگی می شود. گاز شهری برخلاف مونوکسید کربن دارای بویی زننده است و در صورتی که فرد هوشیار باشد عموما متوجه بوی بد شده و خود را از محیط دور می کند؛ اتفاقی که در مسمومیت با مونوکسید کربن بروز نمی کند.
حوادث ناشی از نشت گاز که آسیب های جدی به همراه داشته است عموما در زمانی بروز کرده که فرد یا افراد آسیب دیده خواب بوده اند و بوی بد نشت گاز را استشمام نکرده اند.
آسفیکسی یا کمبود اکسیژن واژه ای علمی است که بیانگر کمبود درصد اکسیژن هوای تنفسی است. در هوای تنفسی، ۲۱ درصد اکسیژن و بقیه از گازهایی همچون نیتروژن و دی اکسید کربن تشکیل شده است. اگر گاز دیگری در این مجموعه وارد شده یا درصد یکی از گازهای موجود در هوا رو به فزونی گذارد، درصد اکسیژن هوای تنفسی کاهش می یابد. اتفاقی که عموما در حین نشت گاز شهری رخ می دهد، افزایش گاز شهری است که منجر به کاهش درصد اکسیژن هوای تنفسی می شود.
علائم:
اثرات حاد ظرف دقایقی از شروع کمبود اکسیژن بروز می کند. کاهش درصد اکسیژن از ۲۱ درصد به ۱۵ درصد، سیستم عصبی خودکار بدن را فعال کرده و باعث افزایش تعداد ضربان قلب و تعداد تنفس می شود. از طرفی کمبود اکسیژن در مغز باعث اختلال در تعادل، عدم هماهنگی در انجام فعالیت ها، احساس سرگیجه و گیجی می شود. بیماران با وجود افزایش در تعداد تنفس از تنگی نفس شکایت ندارند. زمانی که درصد اکسیژن هوا به زیر ۱۰ درصد برسد مغز بیمار دچار تورم می شود. زمانی که میزان اکسیژن مصرفی به کمتر از ۶ درصد می رسد حیات فرد در معرض خطر قرار می گیرد.
زمانی که فرد را از محیط با اکسیژن پایین خارج می کنیم علائم شروع به بهبود می کند. اگر بهبود رخ ندهد، باید به عوارض ناشی از کمبود اکسیژن همچون تشنج و ایست قلبی فکر کرد و این به معنای پیش آگهی ناخوشایند است.
از آنجا که علائم در اکثر بیماران غیراختصاصی و متنوع است، تشخیص فراوانی برای بیماران مطرح است که پاسخ بیمار به هوای آزاد بهترین راهنمایی برای تایید تشخیص است.
اقدامات اولیه :
به ندرت نیازی به درمان فراتر از خروج از محل و استفاده از اکسیژن کمکی است؛ بنابراین اولین اقدام خارج کردن فرد از محیط دارای کمبود اکسیژن و تماس با اورژانس (۱۱۵) است.
تعدادی از بیماران نیازمند مراقبت در بیمارستان هستند. مبتلایان به عوارض کمبود اکسیژن همچون بیمارانی که با علائمی چون کما مراجعه کرده یا افرادی که بیماری طبی زمینه ای آنها تشدید شده چون بیماری های قلبی، باید از نظر پیشرفت یا بروز عوارض تحت نظر قرار گیرند.
دکتر بهروز هاشمی
