[align=center]● زنبور گزیدگی [/align]
گزیدگی زنبورهای زرد، سرخ و عسل معمولاً دردناک است، ولی خطرناک نیست. زنبورهای عسل بدنی زرد یا سیاه و سفید و کرکی دارند در حالی که زنبورهای وحشی خرمایی یا قرمز رنگ هستند و بدنشان فاقد کرک بوده و کمی باریکتر است. زنبورهای وحشی می‌توانند چند بار انسان را بگزند، در حالیکه زنبورهای عسل هنگام نیش زدن، نیش خود را در پوست به جای می‌گذارند و بلافاصله می‌میرند. تنها زنبوری که نیشش را در بدن انسان به جای می‌گذارد، زنبور عسل است. زنبور عسل پس از نیش زدن خواهد مرد، زیرا بر اثر نیش زدن، نیش و ضمایم آن که جزیی از بدن ظریف این حشره است از بدن او جدا می‌شود. بنابراین نیش زدن برای او خودکشی است و او بی‌جهت دست به خودکشی نخواهد زد، مگر زمانی که انتقام گرفتن را بر بقا ترجیح دهد.
● چگونگی ایجاد حساسیت به نیش زنبور
واکنشهای آلرژی نسبت به نیش زنبور بسیار شایع است. خطرناکترین و عمده‌ترین عامل آلرژی، نیش زنبورهای وحشی است و آلرژی نسبت به زنبور عسل که بیشتر در میان زنبورداران دیده می‌شود در رده دوم قرار می‌گیرد. برای بروز آلرژی لازم است فرد یک بار به وسیله زنبور وحشی یا زنبور عسل گزیده شود، و سپس حداکثر تا ۶ هفته وقت می‌گیرد تا حساسیت بوجود آید. بنابراین در اولین گزش آلرژی رخ نمی‌دهد.
● علائم زنبور گزیدگی
نیش زنبورهای عسل حاوی هیستامین است که می‌تواند علایم موضعی یا عمومی ایجاد کند. علایم گزش بستگی به میزان سم، حساسیت بدن به زهر و تا حدی محل گزیدگی دارد و می‌تواند به صورت یک واکنش عادی و معمولی، مسمومیت، حساسیتهای عمومی وسیع و حتی در موارد نادر به شکل واکنشهای شدید روانی باشد. در اغلب موارد نیش زدن زنبور باعث تورم و درد در محل، به خاطر یک واکنش سمی غیرحساسیتی به زهر زنبور می‌شود. واکنشهای حساسیتی به نیش زنبور ممکن است خفیف باشد و با درد و قرمزی موضعی پوست همراه باشد. در عین حال ممکن است واکنشی عمومی‌تر به همراه تورم، کهیر و قرمزی باشد.
در موارد شدیدتر ممکن است کل بدن دچار تورم شود، تورم عروقی منتشرشده، مشکل تنفسی و آنافیلاکسی شدید با شوک (شوک حساسیتی) و افت فشار خون بوجود آید. در یک فرد معمولی که به گزش یک واکنش عادی نشان می‌دهد، علایم به صورت درد، قرمزی، خارش و سوزش در محل است. اگر مصدوم دچار گزشهای متعدد شده باشد، علایمی به صورت سردرد، تب، گرفتگی عضلات، خواب آلودگی و بیهوشی می‌توانند بوجود آیند. بنابراین در چنین مواردی وقوع شوک را باید در نظر داشت. ورود زهر زنبور به بدن سبب گشاد شدن عروق و تنگ شدن راههای هوایی می‌شود و دیگر علایم عبارتند از: افت شدید فشارخون، تورم زبان و گلو، تورم اطراف چشم، نبض تند، پوست سرد و مرطوب و رنگ پریده، تعریق، استفراغ، کبودی لبها، ضعف، تهوع و استفراغ، تشنگی، تنفس سریع و سطحی، خمیازه و تنفسهای مداوم و حتی بی قراری و تهاجم و حتی اختلال هوشیاری.
واکنش آلرژی نسبت به سم زنبور در طول ده دقیقه پس از گزیده شدن به وجود می‌آید. واکنشهای شدید حساسیتی تهدید کننده حیات در افراد دارای آلرژی شدید، در افراد مسن، افراد مبتلا به بیماریهای قلبی و عروقی و در موارد گزشهای متعدد ممکن است روی دهد.
[align=center]
[/align]
● درمان زنبور گزیدگی
در موارد واکنشهای خفیف به سم زنبور تنها مصرف قرصهای آنتی هیستامین کافی است، در حالیکه در موارد واکنشهای شدیدتر یا آنافیلاکسی ممکن است برای احیای بیمار به تزریق آدرنالین، آنتی هیستامین، کورتون و تزریق سرم نیاز باشد. همه افرادی که به نیش زنبور آلرژی دارند باید دستبندهای هشدار پزشکی (که وجود حساسیت بر روی آن ثبت شده است) و نیز یک سرنگ خودکار تزریق آدرنالین همراه داشته باشند.
در زنبور گزیدگی ساده برای رفع درد و تورم می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:
▪ اگر نیش را در محل می‌بینید با ناخن دو انگشت خود یا طرف کند یک چاقو آن را بیرون بکشید. برای این کار از موچین یا پنس استفاده نکنید، زیرا این کار باعث پارگی کیسه زهر و افزایش ورود آن به بدن می‌شود.
▪ محل نیش را با آب و صابون بشوئید و با یک محلول ضدعفونی کنید.
▪ روی عضو آسیب دیده کمپرس آب سرد یا قالب یخ بگذارید.
▪ در مواردی که بیمار به مسکن نیاز دارد، از آسپرین یا استامینوفن استفاده کنید.
واکنشهای ازدیاد حساسیت در مواردی حتی با یک نیش هم در برخی افراد حساس ایجاد می‌شود و بالقوه می‌توانند کشنده باشند. در صورت ادامه تورم یا اگر مصدوم علایم حادی مثل اختلال تنفس یا تورم صورت و گردن را نشان داد به پزشک مراجعه کنید.
در این حالت اگر مصدوم هوشیار است او را در وضعیتی قرار دهید که راحت تنفس کند، لباسهای تنگ را خارج و اطراف گردن و سینه او را آزاد کنید. به او اجازه خوردن و آشامیدن ندهید و اگر تشنه است لبهای او را کمی خیس کنید. سعی نکنید که او را با منابع حرارتی به شکل مستقیم گرم کنید.
اگر بیهوش شده او را روی یک پتو بخوابانید و پاهای او را بالا بگیرید و لباسهای اضافی را خارج کنید. اگر نیاز به تنفس مصنوعی و ماساژ قلبی دارد (احیاء قلبی و ریوی)، حتماً این کار را بکنید. پتو را روی او بیندازید تا گرم شود.
اگر تجربه کافی دارید و داروی آدرنالین نیز در دسترس است و علت شوک هم نیش‌زدگی است، در استفاده از آن تردید نکنید.
اگر فرد دچار نیش‌زدگیهای فراوان در دست یا پا است و علایمی در حال ظهور به نفع شوک می‌باشد، او را آرام بخوابانید، قسمت گزیده شده را بیحرکت و پایینتر از سطح قلب قرار دهید یک نوار پارچه‌ای یا کمربند یا حتی بند ساعت را دور دست یا پا (در مورد سر و گردن این کار را نکنید.) ۱۰-۵ سانتیمتر بالای محل نیش‌زدگی ببندید. اگر محل نیش زدگی مفصل است نوار را بالای مفصل ببندید. نوار را زیاد تنگ نکنید، نبضها را کنترل کنید. اگر تورم در حال بالا آمدن است نوار اول را باز و نوار دیگری را ۶-۵ سانتیمتر بالاتر از محل قبل ببندید. این کار احتمالاً به کاهش گسترش سم در بدن کمک می‌کند و سرانجام بیمار را نزد پزشک برسانید.
گزیدگی در دهان یا گلو به علت تورم و انسداد راه هوایی خطرناک است. البته می‌توانید برای جلوگیری از بروز تورم در ناحیه دهان و گلو به مصدوم یک قالب یخ بدهید تا بمکد و یک لیوان آب سرد تا بنوشد. زیرا سرما احتمال تورم را کم می‌کند.
● درمان به روش حساسیت‌زدایی
روشهای حساسیت‌زدایی از آلرژی نسبت به سم زنبور بسیار مؤثر هستند. در این روش درمانی تزریقهایی برای حساسیت‌زدایی در یک دوره ۳ تا ۵ ساله انجام می‌شود که معمولاً به بهبودی کامل آلرژی منجر خواهد شد. این درمان باید تنها در کلینیکهای تخصصی آلرژی انجام شود چرا که ممکن است واکنشهای شدیدی در هنگام تزریق به وجود آید. با استفاده از تست خراش پوستی می‌توان آلرژی فرد به سم زنبور وحشی یا عسل را تشخیص داد. متأسفانه این تست به اندازه تستها برای مواد آلرژی‌زای تنفسی دقیق نیست. گاه مصونیت در برابر نیش زنبور عسل ایجاد می‌شود. بویژه در افرادی که مدام با این حشره در ارتباطند. برای مصونیت دست کم ۳۰ نیش در سال لازم است.
● پیشگیری از آلرژی به سم زنبور
در تابستانها از محلهایی که زنبورهای وحشی در آنها فراوانند، به خصوص محلهای پیک‌نیک، آشغالدانیها و مکانهای صرف غذا دوری کنید.
در بیرون از خانه (در محل تجمع زنبورها) از نوشیدن مایعات شیرین و چسبناک خودداری کنید.
اگر زنبوری به شما نزدیک می‌شود، وحشت زده نشوید، به جای این که بیحرکت بایستید یا به آرامی از او دور شوید، با زدن ضربه‌ای او را بکشید.
هرگز پس از نیش زنبور ورزش نکنید یا حمام داغ نگیرید چرا که ممکن است واکنش به سم زنبور تشدید شود.
اگر به کسی برخوردید که دچار آلرژی شدید (آنافیلاکسی) شده است، فوراً کمک خبر کنید، احیای قلبی و ریوی انجام دهید و در صورت امکان به او آدرنالین تزریق کنید.
[align=left]توسط دکتر مهرداد حلوائی[/align]
[/align]
